Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)
Ήταν ρατσιστής ο Τσε Γκεβάρα; Διαλύοντας μια αισχρή συκοφαντία
ΑΠΟ NIKOS ΣΤΟ
Γράφει ο Νίκος Μόττας //
Ο Ερνέστο Τσε Γκεβάρα είναι από εκείνες τις ιστορικές μορφές που στο πρόσωπο του συνοψίζονται οι σπουδαιότερες αρετές ενός αληθινού Επαναστάτη που, όπως είχε πει ο Σαρτρ υπήρξε «ο πιο ολοκληρωμένος άνθρωπος της εποχής του».
Κομμουνιστής, πρότυπο ανιδιοτέλειας και αυτοθυσίας, δεινός πολεμιστής στο πεδίο της μάχης αλλά και ιδιαίτερα καλλιεργημένος, με υψηλό το αίσθημα του δικαίου, εξαιρετικός σύντροφος και τρυφερός σύζυγος και πατέρας, είχε ως κινητήριο δύναμη της ζωής και δράσης του την αγάπη για τον άνθρωπο. Γι’ αυτον το λόγο, άλλωστε, αφιέρωσε την σύντομη ζωή του για την πραγμάτωση του υψηλότερου και ευγενέστερου ιδανικού που γέννησε η ανθρωπότητα: την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο.
Ο Τσε ενσάρκωνε όλα αυτά που μισούν και φοβούνται οι απολογητές της καπιταλιστικής βαρβαρότητας, οι πραιτωριανοί του ιμπεριαλισμού, η αστική τάξη και τα φερέφωνα της. Γι’ αυτό και 53 χρόνια μετά τη δολοφονία του στη Βολιβία, συνεχίζεται η προσπάθεια συκοφάντησης του η οποία πάει χέρι-χέρι με τις επιθέσεις στην Κούβα, τη διαστρέβλωση των γεγονότων και τον πρωτόγονο αντικομμουνισμό.
Επανερχόμαστε σε όλα αυτά με αφορμή τις χυδαιότητες που αναπαρήγαγε πρόσφατα ενάντια στον Τσε ο – γνωστός και μη εξαιρεταίος – αντικομμουνιστής βουλευτής της ΝΔ Μπογδάνος. Πρόκειται για τα ίδια, χιλιοειπωμένα ψεύδη που αστικά επιτελεία (φιλελεύθεροι, σοσιαλδημοκράτες, νεοναζί και κάθε καρυδιάς καρύδι) διακινούν στις ΗΠΑ, την Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο, με σκοπό να συκοφαντήσουν το πρόσωπο του Γκεβάρα και συνολικότερα την Κουβανική Επανάσταση.
Στα αριστερά η ανιστόρητη αθλιότητα που δημοσίευσε ο βουλευτής Κ. Μπογδάνος και δεξιά δημοσίευμα σε ιστοσελίδα της ναζιστικής Χρυσής Αυγής.
Τι αναφέρει λοιπόν η αντικομμουνιστική παραφιλολογία για τον Τσε; Ότι τάχα ήταν «ρατσιστής» απέναντι στους μαύρους, εχθρός των ομοφυλόφιλων, «δολοφόνος» κλπ. Απαντήσεις στην άθλια αυτή κατηγορία ο γράφων είχε δώσει το 2014, με άρθρο στο Ελληνικό Αρχείο Τσε Γκεβάρα που τιτλοφορούνταν «Ήταν ρατσιστής ο Τσε Γκεβάρα;». Για να δούμε, λοιπόν, συνοπτικά ποιά είναι η ιστορική αλήθεια:
Το επιχείρημα ότι ο Τσε ήταν ρατσιστής βασίζεται στην σκόπιμα διαστρεβλωμένη ανάγνωση επι μέρους πηγών. Η πρώτη έχει καταγραφεί στα «Ημερολόγια Μοτοσυκλέτας» (1952) και η δεύτερη χρονολογείται από την εμπειρία του ανταρτοπολέμου στο Κονγκό το 1965. Φυσικά, δεν υπάρχει ούτε καν η παραμικρή προσπάθεια να ερμηνευτούν οι αποσπασματικές αυτές φράσεις και να εξηγηθούν στο χώρο και το χρόνο που γράφτηκαν.
Η συγκεκριμένη σημείωση του Τσε στα «Ημερολόγια Μοτοσυκλέτας» γράφτηκε κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του σε μια φτωχογειτονιά στη Βενεζουέλα των αρχών της δεκαετίας του 1950 και στην οποία ο 24χρονος τότε Γκεβάρα αναφέρεται σε έγχρωμους που συνάντησε στην περιοχή. Αναφερόμενος σε κατοίκους της περιοχής ο Ερνέστο τους χαρακτηρίζει «ράθυμους και ονειροπόλους» οι οποίοι σκορπούν τα χρήματα τους σε μεθύσια – σε αντιδιαστολή με τους ευρωπαϊκής καταγωγής κατοίκους που κάνουν οικονομίες. Ταυτόχρονα, συγκρίνει την «φυλετική καθαρότητα» των μαύρων του Καράκας με την αντίστοιχη των πορτογάλων [1]. Πρόκειται, δηλαδή, για μια διαπίστωση που κάνει ο 24χρονος Ερνέστο σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή, χρησιμοποιώντας φράσεις που βγαίνουν απ’ τον αυθορμητισμό του νεολαίου ταξιδιώτη εκείνης της εποχής.
Οι συκοφάντες, στην προσπάθεια τους να αμαυρώσουν την προσωπικότητα του Γκεβάρα, απομονώνουν αυτές τις φράσεις, παρακάμπτουν το νεαρό της ηλικίας του συγγραφέα και, ασφαλώς, «ξεχνάνε» τα διδάγματα της μετέπειτα επαναστατικής ζωής του αργεντίνου. Την εποχή που γράφτηκαν οι γραμμές του ταξιδιωτικού ημερολογίου του («Ημερολόγια Μοτοσυκλέτας»), ο Ερνέστο έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με έγχρωμους. Ως εκ τούτου, οι φράσεις του νέου Γκεβάρα εντάσσονται σε αυτό που περιγράφει ένας εκ των βασικών του βιογράφων, ο Τζον Λι Άντερσον: «Το στερεότυπο της αλαζονείας των λευκών αργεντίνων» (2). Απόλυτα λογικό αν σκεφτούμε ότι ο 24χρονος Ερνέστο ήταν κι’ αυτός προϊόν του περιβάλλοντος του – ενός μεσοαστικού περιβάλλοντος μιας αργεντίνικης οικογένειας. Κάποιους μήνες αφότου ολοκληρώθηκε το ταξίδι του στη μεγάλη αμερικανική ήπειρο, ο ίδιος ο Γκεβάρα αναφέρει πως οι εμπειρίες του ταξιδιού «τον άλλαξαν», τον έκαναν ένα νέο άνθρωπο, με νέες ιδέες. Στο Μαϊάμι, απ’ το οποίο πέρασε μετά το τέλος του ταξιδιού του, είχε την ευκαιρία να δει παραδείγματα φυλετικών διακρίσεων τα οποία κατέκρινε στις σημειώσεις του.
«Η ζωή του Τσε αποτελεί έμπνευση για όλους τους ανθρώπους που επιθυμούν την λευτεριά. Θα τιμάμε πάντα τη μνήμη του»
- Νέλσον Μαντέλα, Επισκεπτόμενος την Κούβα το 1991.
Η ζωή και δράση του Τσε Γκεβάρα όχι μόνο δεν δείχνει κανενός είδους ρατσισμό κατά των μαύρων, αλλά ακριβώς το αντίθετο: συνεχή αλληλεγγύη στους αγώνες των αφρικανικής καταγωγής πολιτών για κοινωνική χειραφέτηση και έμπρακτη υποστήριξη στους απελευθερωτικούς αγώνες αφρικανικών λαών ενάντια στους λευκούς αποικιοκράτες.
Να σημειώσουμε, λοιπόν, πως αντίθετα με όσα θέλουν να παρουσιάσουν οι θλιβεροί συκοφάντες:
— Όπως αναφέρεται στη βιογραφία του Τσε (Jon Lee Anderson, A Revolutionary Life) ο νεαρός Γκεβάρα, μαζί με τον εβραϊκής καταγωγής φίλο του Ραούλ Μελιβόσκι, μετείχε σε έναν απ’ τους ελάχιστους μαθητικούς αντιφασιστικούς πυρήνες στην Αργεντινή του 1940. Μάλιστα ήταν ο μόνος μαθητής που αντέδρασε στη φιλοναζιστική δημαγωγία καθηγητή του στο σχολείο [3].
— Ο Γκεβάρα υπήρξε θερμός υποστηρικτής εθνοτικά μεικτών σχολείων στην Κούβα (λατίνοι, λευκοί, μαύροι) [4] πολύ πριν την ύπαρξη τέτοιου είδους σχολείων στις νότιες Ηνωμένες Πολιτείες.
— Το 1959, προωθήθηκε από την Επαναστατική εξουσία ο λεγόμενος «Νόμος 270» σύμφωνα με τον οποίο όλες οι παραλίες και άλλοι δημόσιοι χώροι ήταν προσβάσιμοι σε όλες τις φυλές, ανεξαρτήτως καταγωγής ή χρώματος δέρματος. Αυτό συνέβαινε για πρώτη φορά στην κουβανική ιστορία. Κέντρα διασκέδασης, επιχειρήσεις και άλλοι χώροι που προηγουμένως απαγόρευαν την είσοδο στους μαύρους πολίτες έκλεισαν.
— Φίλος και άνθρωπος που συνόδευε τον Τσε σε κάθε του βήμα, απ’ το 1959 έως τη δολοφονία του το 1967, υπήρξε ο αφροκουβανός Χάρυ Βιγιέγας, γνωστός με το ψευδώνυμο «Πόμπο». Ο Πόμπο ήταν μαζί με τον Γκεβάρα τόσο στον αντάρτικο αγώνα στο Κονγκό όσο και αργότερα στη Βολιβία. Ο Βιγιέγας επέζησε στη Βολιβία και κατάφερε να επιστρέψει στην Κούβα όπου και διαμένει μέχρι σήμερα. Στις συνεντεύξεις του μιλάει με τα καλύτερα λόγια για τον παλιό του σύντροφο και φίλο ενώ έχει καταθέσει τη μαρτυρία του από εκείνη την εποχή στο βιβλίο «Pompo: A Man of Che’s Guerrilla, With Che Guevara in Bolivia 1966–68».
— Μιλώντας στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, το 1964 [5], ο Γκεβάρα μίλησε δημόσια υπέρ δύο μαύρων προσωπικοτήτων: του τραγουδιστή-τενόρου Πωλ Ρόμπεσον που είχε διωχθεί στις ΗΠΑ λόγω των κομμουνιστικών του πεποιθήσεων και του δολοφονηθέντος ηγέτη του Κονγκό Πατρίς Λουμούμπα. Στην ίδια ομιλία, ο Γκεβάρα καταφέρθηκε δημόσια ενάντια στο απάνθρωπο άπαρτχαϊντ της Νότιας Αφρικής αλλά και τις φυλετικές διακρίσεις κατά των μαύρων που κυριαρχούσαν απ’ άκρη σε άκρη της μητρόπολης του καπιταλισμού, τις ΗΠΑ.
Να ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από την ομιλία του: «Θα ‘ρθει μια μέρα που τούτη η Συνέλευση θα έχει αποκτήσει μεγαλύτερη ωριμότητα και θα απαιτήσει τότε από τη βορειοαμερικάνικη κυβέρνηση εγγυήσεις για τη ζωή για τη ζωή του νέγρικου και του λατινοαμερικάνικου πληθυσμού, που ζει σ’αυτή τη χώρα και που στην πλειονότητα του είναι βορειοαμερικάνικος είτε λόγω καταγωγής είτε γιατί έκανε τις ΗΠΑ θετή πατρίδα του. Πως είναι δυνατό να παραστάνει το φρουρό της ελευθερίας εκείνος που σκοτώνει τα ίδια του τα παιδιά και καθημερινά τα ταπεινώνει για το χρώμα που έχει το δέρμα τους; Πως μπορεί να ποζάρει για φρουρός της ελευθερίας εκείνος που αφήνει ελεύθερους τους δολοφόνους των νέγρων και μάλιστα τους προστατεύει και τιμωρεί το νέγρικο πληθυσμό επειδή απαιτεί να γίνουν σεβαστά τα δικαιώματα του ως ελεύθερων ανθρώπων;».
Ο Τσε στο Κονγκό το 1965.
— Ο Τσε αποφάσισε να μεταβεί στο Κονγκό, αφήνοντας την υπουργική θέση που κατείχε στην Κούβα, την ίδια του την οικογένεια, προκειμένου, να βοηθήσει εκεί, έμπρακτα, τον αγώνα του λαού για ανεξαρτησία και απελευθέρωση απ’ τα δεσμά της αποικιοκρατίας [6]. Έβαζε σε κίνδυνο την ίδια του τη ζωή προκειμένου να δείξει έμπρακτη αλληλεγγύη στους συνανθρώπους του, ασχέτως χρώματος ή φυλής. Είχε στο πλευρό του 100 αφροκουβανούς και συνεργάστηκε με τους εκεί αντάρτες ενάντια στον στρατό των λευκών νοτιοαφρικανών μισθοφόρων. Αργότερα, ο Γκεβάρα προσέφερε βοήθεα στο Μέτωπο για την Απελευθέρωση της Μοζαμβίκης (Frente de Libertação de Moçambique) στον αγώνα του ενάντια στους λευκούς πορτογάλους αποικιοκράτες.
Ο Ερνέστο Τσε Γκεβάρα ήταν τα αντίθετα απ’ όσα του καταλογίζουν οι συκοφάντες του. Για εκείνον, κανένα χρώμα, καμία φυλή και θρησκεία δεν αποτελούσε κριτήριο διαχωρισμού των ανθρώπων. Ο μόνος διαχωρισμός ήταν αυτός ανάμεσα σε εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενους. Και, πράγματι, τον διέκρινε μια βαθύτατη απέχθεια απέναντι στους πρώτους.
Εάν τα παπαγαλάκια της αστικής εξουσίας θέλουν να βρουν σαδιστές, ρατσιστές, βασανιστές, δολοφόνους και παλιανθρώπους, δεν έχουν παρά να ψάξουν στα δικά τους πολιτικά ινδάλματα, τους ηγέτες της αστικής τάξης. Εκεί θα βρουν, για παράδειγμα, τον εθνοφυλετιστή μακελάρη Τσώρτσιλ, τον σαδιστή αρχιεγκληματία Τρούμαν, τους υποστηρικτές του ρατσιστικού νοτιοαφρικάνικου Άπαρτχάιντ Θάτσερ και Ρίγκαν, τον ιμπεριαλιστή – σφαγέα του λαού της Αλγερίας — Ντε Γκώλ, λατινοαμερικάνους φασίστες- τοποτηρητές των συμφερόντων των ΗΠΑ- όπως ο Πινοσέτ, ο Τρουχίγιο, ο Μπατίστα, ο Μπολσονάρου, κ.α.
Ματαιοπονούν όσοι νομίζουν ότι μπορούν να μειώσουν την τεράστια προσωπικότητα του Τσε Γκεβάρα και να σπιλώσουν την παρουσία του στην Ιστορία. Η κληρονομιά που άφησε πίσω του ο Τσε, η άσβεστη φλόγα της ταξικής αλληλεγγύης, της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και του αγώνα για το οριστικό γκρέμισμα του σάπιου καπιταλιστικού συστήματος, ήταν και θα είναι ο εφιάλτης τους.
Σημειώσεις:
[1] Ερνέστο Τσε Γκεβάρα. Ημερολόγια Μοτοσυκλέτας Latinoamericana, Εκδόσεις Α.Α.Λιβάνη, 2004, σελ. 303.[2] Jon Lee Anderson. Che Guevara: A Revolutionary Life. Grove Press, New York, 1997 (Revised 2010).
[3] ο.π., σελ. 34.
[4] Βλέπε: Ομιλία Ερν. Τσε Γκεβάρα στο Κεντρικό Πανεπιστήμιο του Λας Βίγιας στις 28 Δεκέμβρη 1959, στο Ο Τσε Γκεβάρα μιλάει στους νέους, Εκδ. Διεθνές Βήμα, 2004, σελ. 97.
[5] Ερνέστο Τσε Γκεβάρα: Καταγγέλλοντας τα εγκλήματα του ιμπεριαλισμού από το βήμα του ΟΗΕ, Ατέχνως, 11 Δεκ. 2017: https://atexnos.gr/ernesto-che-guevara-kataggellontas-ta-egklimata-toy-imperialismou-apo-ton-ohe/ και ολόκληρη η ομιλία εδώ.
[6] Βλέπε: Ernesto Che Guevara. Congo Diary: The Story of Che Guevara’s “Lost Year” in Africa, Ocean Press, 2011. Και επίσης: Jon Lee Anderson (1997), σελ. 460, 475, 486, 515, 571, 575–76, 580, 582–583, 586, 638–39.
Νίκος Μόττας Γεννήθηκε το 1984 στη Θεσσαλονίκη. Είναι υποψήφιος διδάκτορας (Phd) Πολιτικής Επιστήμης, Διεθνών Σχέσεων και Ιστορίας. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Westminster του Λονδίνου και είναι κάτοχος δύο μεταπτυχιακών τίτλων (Master of Arts) στις διπλωματικές σπουδές (Παρίσι) και στις διεθνείς διπλωματικές σχέσεις (Πανεπιστήμιο Τελ Αβίβ). Άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε ελληνόφωνα και ξενόγλωσσα μέσα.
