Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ

Σαν σήμερα, πριν από 75 χρόνια, τα γερμανικά-ναζιστικά στρατεύματα εγκατέλειπαν την Αθήνα κάτω από το βάρος της πίεσης του Κόκκινου Στρατού, των Συμμάχων και του ελληνικού εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος αντίστασης.

Εβδομήντα οκτώ χρόνια πριν, στις 27 Σεπτεμβρίου του 1941, τέσσερα κόμματα της Αριστεράς, το ΚΚΕ, το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΣΚΕ), η Ενωση Λαϊκής Δημοκρατίας (ΕΛΔ) και το Αγροτικό Κόμμα Ελλάδας (ΑΚΕ) ίδρυσαν το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ), την κορυφαία οργάνωση Εθνικής Αντίστασης ενάντια στη φασιστική κατοχή.

Πηγή έμπνευσης και πολιτικής κατεύθυνσης για την συγκρότηση του ΕΑΜ υπήρξε, με αφορμή τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο, το περίφημο γράμμα του Νίκου Ζαχαριάδη προς τον ελληνικό λαό, στις 31 Οκτωβρίου 1940 (δημοσιεύτηκε στον Τύπο στις 2 Νοεμβρίου 1940).

Από τα κρατητήρια της Ασφάλειας ο ηγέτης του ΚΚΕ καλούσε τον ελληνικό λαό να αγωνιστεί ενάντια στον φασισμό του Μουσολίνι, ώστε «δίπλα στο κύριο μέτωπο και ο κάθε βράχος, η κάθε ρεματιά, το κάθε χωριό καλύβα με καλύβα, η κάθε πόλη σπίτι με σπίτι πρέπει να γίνει φρούριο του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα». Και κατέληγε: «Επαθλο για τον εργαζόμενο Λαό και επιστέγασμα για το σημερινό του αγώνα πρέπει να είνε, και θα είνε, μια καινούργια Ελλάδα της Δουλειάς, της Λεφτεριάς, λυτρωμένη από κάθε ξενική ιμπεριαλιστική εξάρτηση και από κάθε εκμετάλλευση, μ’ ένα πραγματικά παλλαϊκό πολιτισμό».

«Ευαγγέλιο» της Εθνικής Αντίστασης 1941-1944 υπήρξε ένα μικρό βιβλιαράκι του μεγάλου στοχαστή Δημήτρη Γληνού με τίτλο «Τι είναι και τη θέλει το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο». Το βιβλίο αυτό κυκλοφόρησε παράνομα πρώτη φορά, μέσα στην Κατοχή, τον Σεπτέμβριο του 1942, έχοντας στόχο να εξηγήσει στον ελληνικό λαό ποιο ήταν το νόημα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα και ποια η προοπτική του, όπως αυτός προσδιοριζόταν στο πρόγραμμα του ΕΑΜ.

Με αυτό το βιβλιαράκι ο Γληνός απευθυνόταν και στον τελευταίο Ελληνα. Επιδίωκε να γίνει κατανοητός και από τον τελευταίο Ελληνα. Η γλώσσα του είναι απλή, καθημερινή, σταράτη, βιωματική. Περιγράφει και αναλύει ό,τι βίωνε καθημερινά ο ελληνικός λαός και τονίζει εκείνα τα ζητήματα που δεν μπορούσε να αμφισβητήσει κανείς από όσους ζούσαν στην κατεχόμενη Ελλάδα. Δεν ενδιαφερόταν να κάνει μια επιστημονική ανάλυση, δεν του χρειαζόταν κάτι τέτοιο. Ούτε επιδίωκε να κερδίσει τις πιο πρωτοπόρες συνειδήσεις στον αγώνα. Στόχευε να φλογίσει τις καρδιές των ανθρώπων στην πάλη κατά του κατακτητή.

Μετά την απελευθέρωση, τον Νοέμβριο του 1944 η «Λαϊκή Διαφώτιση» του ΕΑΜ, μέσω του κεντρικού ΕΑΜικού εκδοτικού οργανισμού «Ο ΡΗΓΑΣ», επανακυκλοφόρησε το βιβλίο του Γληνού με πρόλογο του Γιάννη Ζέβγου, ηγετικού στελέχους του ΚΚΕ και υπουργού Γεωργίας στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας του Γεωργίου Παπανδρέου.

Αυτή την έκδοση του 1944 δίνει σήμερα στους αναγνώστες της η «Εφ.Συν.» προς τιμήν και των δύο επετείων: και της ίδρυσης του ΕΑΜ και της απελευθέρωσης της Αθήνας. Θεωρούμε πως το βιβλίο αυτό του Δ. Γληνού είναι το κορυφαίο κείμενο της σύγχρονης ελληνικής φιλολογίας που σφράγισε και σφραγίζει την ελληνική λαϊκή εθνική συνείδηση, καθώς συνδέεται με τον αγώνα για τη δεύτερη, μετά το 1821, αναγέννηση της χώρας και του λαού της.

Είναι ένας ύμνος για την ελευθερία και τη δημοκρατία, ένα σάλπισμα εθνικής και κοινωνικής απελευθέρωσης. Κι έχει ακόμη μεγαλύτερη σημασία, ιστορική και σύγχρονη, καθώς τα ιδανικά του ΕΑΜ έμειναν ανεκπλήρωτα εξαιτίας όσων ακολούθησαν στη συνέχεια μετά την Απελευθέρωση.